گفت‌وگو با دکتر حسن نمکدوست تهرانی، رئیس مرکز آموزش و پژوهش همشهری از این حیث دارای اهمیت است که در کنار سال‌ها تدریس و تحقیق در دانشگاه و در رشته علوم ارتباطات، در دل تحریریه‌ها و مدیریت رسانه‌ای نیز حضور داشته و به نحوی علم و عمل را درهم آمیخته است. ماهنامه مدیریت ارتباطات در هفدهمین شماره خود با هدف بررسی رابطه رسانه با جامعه اطلاعاتی با او به عنوان یک استاد دانشگاه، روزنامه‌نگار و عضو هیأت ایرانی اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی (ژنو 2003) به گفت‌وگو نشست. وی دراین گفت‌وگو با اشاره به اینکه وقتی می‌خواهیم درباره جامعه اطلاعاتی صحبت کنیم، سوای اینکه باور داریم زیرساخت‌های فنی و مهندسی کاملاً باید فراهم باشد می‌گوید: معتقد هستیم که محتوایی که بر اساس یک تشریک مساعی جمعی و مبتنی بر ارتباطات شکل می‌گیرد، ذات و هسته جامعه اطلاعاتی است. دکتر نمکدوست در بخشی دیگر از این گفت‌وگو با یادآوری اینکه جامعه اطلاعاتی بدون رسانه‌ها نه شکل و نه معنا می‌گرفت و نه می‌توانست آینده‌ای داشته باشد ادامه می‌دهد: نقش رسانه‌ها در تحولاتی که تحت عنوان جامعه اطلاعاتی جمع‌بندی می‌شود، بلامنازع است. یعنی هیچ کسی نمی‌تواند این را نادیده بگیرد و انکار کند و به همین خاطر است که به نظر من اساساً جامعه اطلاعاتی اگر بدون زیرساخت‌های فنی و مهندسی فهم نمی‌شود که حرف درستی هم هست، بدون زیرساخت‌ها و کنش‌های رسانه‌ای هم به هیچ وجه قابل درک و فهم نیست. این استاد دانشگاه با بیان اینکه در جامعه اطلاعاتی یکی از بحث‌های بسیار بسیار جدی است، «دسترسی آزاد به اطلاعات» است می‌افزاید: آیا این به سادگی در جامعه رخ می‌دهد؟ ببینید چقدر پیچیدگی‌های بیشتری دارد. آیا مسؤولان ما حاضر هستند به یک چنین چیزی که دسترسی به اطلاعات آزاد میسر بشود تن بدهند؟ جامعه اطلاعاتی بدون فعالیت آزاد رسانه‌ها مگر معنا دارد؟ اصلاً مگر می‌شود ما جامعه اطلاعاتی‌ای را فرض کنیم که در آن سانسور، تعطیلی، توقیف، لزوم اخذ مجوز و... وجود داشته باشد؟ دکتر نمکدوست در یکی دیگر از قسمت‌های این گفت‌وگو به پرسشگر ماهنامه مدیریت ارتباطات می‌گوید: ما هر قدر به مفهوم شهروند در معنای امروزی و مدرنش در جامعه، باور داشته باشیم و شرایط را برای اینکه شهروند در مفهوم امروزی‌اش شکل بگیرد، فراهم کنیم و به آن نزدیک بشویم، به همان میزان به جامعه اطلاعاتی نزدیک شده‌ایم. هر قدر در فهم و کوشش برای تحقق این مفهوم تردید بکنیم یا آن را سرکوب کنیم، به همان اندازه از جامعه اطلاعاتی فاصله می‌گیریم. به تصور من ملاک شهروند است و بنابراین ملاک تیر و تخته، متر، طول فیبر نوری و... نیست. اینها لازم است اما ملاک اصلی نیست. او در مورد سانسور و رسانه می‌گوید: وقتی فضاهای رسانه‌ای مسدود می‌شود، حکومت هم خودش را از قلمرو دانش عمومی محروم می‌کند. به همین خاطر است که می‌گویند بیشترین آسیب سانسور و فیلترینگ به خود حکومت‌ها می‌رسد، چون مانع از رسیدن اطلاعات به حکومت می‌شود. محدود کردن رسانه‌ها هم به زیان مردم است و هم حکومت‌ها، چون رسانه‌ها حسگر‌های بالنسبه گویاتر اجتماعی هستند که می‌توانند به کسانی که مدیریت جامعه را برعهده دارند، بگویند که چه خبر است و مردم چگونه فکر می‌کنند و مسائل و مشکلاتشان چیست، رفتارهایی که حکومت انجام می‌دهد چقدر در انطباق با برآورده کردن نیازهای مردم، موفق بوده یا شکست خورده است. دکتر نمکدوست در مورد جایگاه رسانه‌های خصوصی در کشور نیز اینطور می‌گوید: یکی از نشانه‌ها، شاخص‌ها و معلول‌های توسعه‌نیافتگی رسانه‌ای در ایران این است که ساختارش دولتی است. دولتی بودن رسانه‌های ما ام‌الخبائث است. من تعجب می‌کنم این اقتصاددان‌ها راجع به بخش خصوصی و صنعت‌ومعدن صحبت می‌کنند ولی راجع به خصوصی کردن رسانه‌ها صحبت نمی‌کنند. اصلاً مگر می‌شود بخش خصوصی درست و درمان در کشوری در زمینه صنعت، معدن و کشاورزی داشته باشیم ولی بخش خصوصی در رسانه نداشته باشیم؟ من نمی‌دانم این غفلتی که بخش خصوصی درباره بخش رسانه‌ای می‌کند، چیست. اساساً توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور بدون توسعه رسانه‌ای و آن هم بدون توسعه رسانه‌ای بخش خصوصی (رسانه‌ای که مالک و مدیرش دولت نباشد) رخ نمی دهد. چطور می‌گوییم که صنعت خودروی ما تا زمانی که درها باز نشود و بخش خصوصی وارد نشود توسعه پیدا نمی‌کند، چرا این را درباره بیمارستان‌ها که با بهداشت و سلامت مردم سر و کار دارد می‌گوییم، چطور آزادسازی قیمت می‌کنیم ولی به رسانه‌ها که می‌رسد.... برای چه؟ متن کامل این مصاحبه در هفدهمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات منتشر شده است. علاقمندان به پرونده‌های جامعه اطلاعاتی ماهنامه مدیریت ارتباطات که با مسؤولیت سید تقی کمالی منتشر می‌شود در این شماره با درک این اهمیت که شهروندان جامعه اطلاعاتی برای موفقیت در زیست اجتماعی خود، لازم است اصول و قواعد بهره‌گیری از رسانه‌ها را بیاموزند می‌توانند این مطالب را مطالعه کنند: رسانه نوين و سیر‌تحول تاریخی رسانه‌ها نوشته دکتر محمود بابایي عضو هيأت علمي پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران، تأملی بر رسانه‌های برتر در جامعه اطلاعاتی نوشته مشترک الهه حسینی و صبا صدرایی، عصر اطلاعات، انقلاب تکنولوژیک و پیدایش شبکه‌های جدید ارتباطی نوشته دکتر گیتا علی‌آبادی معاون آموزشی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، نیاز‌ها و انتظارات از رسانه‌ها در عصر اطلاعات نوشته دکتر عصمت مؤمنی مدرس دانشگاه و پژوهشگر، گفت‌وگوی سید تقی کمالی با دکتر حسن نمکدوست تهرانی با عنوان جامعه اطلاعاتی بدون فعالیت آزاد رسانه‌ها معنا ندارد، گفت‌وگوی محیا برکت با دکتر حسینعلی افخمی استادیار گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، گفت‌وگوی الهه حسینی با دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی رئیس پژوهشکده علوم اطلاعات پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، گفت‌وگوی هاجر شادمانی با دکتر اسماعیل قدیمی استاد جامعه اطلاعاتی دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان یکپارچگی رسانه‌ای؛ رایج اما ناپسند و مقاله دکتر فریدون وردی‌نژاد با عنوان جایگاه و نقش رسانه‌ها در سیاستگذاری جوامع امروزی. علاقمندان به تهیه هفدهمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات می‌توانند علاوه بر کیوسک‌های مطبوعاتی، آنرا از طریق خرید آن‌لاین از سایت www.cmmagazine.ir و یا www.prshop.ir تهیه نمایند.
نظرات